รายงานการพัฒนาหมู่บ้าน บ้านหนองกะปาด หมู่ที่ 6 (VDR)

รายงานการพัฒนาหมู่บ้าน

(Village development report : VDR)

 

    

  

                    

 

 

บ้านหนองกะปาด หมู่ที่ 6 ตำบลคำชะอี

 อำเภอคำชะอี     จังหวัดมุกดาหาร

 

                                          โดย.....นายศักดิ์เกษม  กุลวงค์

นักวิชาการพัฒนาชุมชนชำนาญการ
  สำนักงานพัฒนาชุมชนอำเภอคำชะอี

 

 

บ้านหนองกะปาด  หมู่ที่ 6 ตำบลคำชะอี

อำเภอคำชะอี จังหวัดมุกดาหาร

 

 

ประวัติความเป็นมาของหมู่บ้าน

          บ้านหนองกะปาด ตั้งขึ้นเมื่อ พ.ศ.2400 ผู้นำหมู่บ้านในสมัยนั้น ซึ่งบรรพบุรุษชาวบ้าน นั้นเดินทางมาจากสาธารณประชาธิปไตยประชาชนลาว   เดินทางเรื่อยมาจนได้มาตั้งถิ่นฐานทำมาหากินในบริเวณที่อุดมสมบูรณ์สถานที่ร่มรื่นใต้ร่มโพธิ์ใหญ่และอุดมสมบูรณ์ไปด้วยพืชพันธุ์ธัญญาหารมีภูเขา แหล่งน้ำ จึงได้ตั้งรกรากสร้างหลักปักฐานและได้ตั้งชื่อหมู่บ้านว่า บ้านโพธิ์ศรี  ต่อมาประชากรเพิ่มมากขึ้น จึงได้แสวงหาที่ทำมาหากินและได้พบหนองน้ำซึ่งอุดมสมบูรณ์เต็มไปด้วยสัตว์นานาชนิด โดยเฉพาะตัวกะปาด ที่ภาษาถิ่นเรียกว่า กะปาด ซึ่งมีจำนวนมากในฤดูฝนกะปาดจะลงมาวางไข่จับกันเป็นกลุ่มเป็นก้อน ภาษาภูไทเรียกว่า ลงโง่น ถือเป็นคตินิมิตที่บ่งบอกถึงความสามัคคี ความรักใคร่กลมเกลียวกัน จึงได้ตั้งชื่อหมู่บ้านใหม่ว่า บ้านหนองกะปาด หลังจากนั้นได้มีการสร้างวัดบริเวณต้นโพธิ์ใหญ่ อยู่ทางทิศตะวันออกของหมู่บ้านต่อมาได้ย้ายวัดไปตั้งทางทิศตะวันตกของหมู่บ้านและได้ตั้งชื่อว่า วัดโพธิ์ไทร เพราะมีต้นโพธ์และต้นไทรอยู่ในวัดหลายต้น ซึ่งถือว่าเป็นหมู่บ้านที่มีความเจริญทางด้านวัฒนธรรมมาตั้งแต่โบราณกาล ส่วนวัดเดิมปล่อยให้เป็นวัดร้างปัจจุบันใช้เป็นสถานที่ตั้งศูนย์พัฒนาเด็กเล็กบ้านหนองกะปาด และเป็นที่สาธารณมาจนกระทั่งทุกวันนี้ ปัจจุบันมีนายทรงใจ สุวรรณพันธ์ เป็นผู้ใหญ่บ้าน

ลักษณะที่ตั้ง

          ชื่อ บ้านหนองกะปาด  หมู่ที่ 6 ตำบลคำชะอี  ตั้งอยู่ทางทิศใต้  ของอำเภอคำชะอี  ตั้งอยู่ห่างจากอำเภอ  10 ก.ม.  ตั้งอยู่ห่างจาก  องค์การบริหารส่วนตำบล  ระยะทาง  800  เมตร

 

อาณาเขต

ทิศเหนือ จรดกับบ้านคำชะอี   ตำบลคำชะอี อำเภอคำชะอี

ทิศใต้ จรดกับบ้านหนองสูง  ตำบลหนองสูงเหนือ อำเภอหนองสูง

ทิศตะวันออก จรดกับ ตำบลคำบก  อำเภอคำชะอี  

ทิศตะวันตก จรดกับ บ้านคำชะอี อำเภอคำชะอี

การปกครอง

คณะกรรมการหมู่บ้านจำนวน  15  คน  ประกอบด้วย

1.  นายทรงใจ  สุวรรณพันธ์                   ผู้ใหญ่บ้าน

2.  นายหวังดี  แสนโสม                        ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้านฝ่ายปกครอง

3.  นางเวส  อุปัญญ์                            ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้านฝ่ายปกครอง

4.  นายยุวรัส  ยืนยั่ง                           ผู้ช่วยผู้ใหญ่บ้านฝ่ายรักษาความสงบ

5.  นายบุญสี  สุวรรณพันธ์                  กรรมการ                           

6.  นายปรีชา  บาลโคตรคุณ                กรรมการ

7.  นายธนบุรี  แสนโสม                     กรรมการ

8.  นางสาวมณีวรรณ  อุปัญญ์               กรรมการ

 

ลักษณะภูมิประเทศ

          เป็นพื้นที่ราบลุ่ม เนื้อที่ประมาณ  1,000  ไร่  พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นดินร่วนปนทราย ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำนา

การคมนาคม

มีถนนติดต่อกับอำเภอ  1  เส้นทาง  ถนนมุกดาหาร-กุฉินารายณ์ รวมระยะทางทั้งหมด  10  กิโลเมตร

เป็นถนนลาดยางตลอดเส้นทาง

ประชากร

ราษฎรอาศัย  159 ครัวเรือน  มีประชากร  จำนวน  458  คน  ชาย  252 คน  หญิง  206  คน (ตาม ข้อมูล จปฐ. 2560)

การประกอบอาชีพและมีงานทำ

          ประชากรส่วนใหญ่ มีอาชีพหลัก   ทำนา     อาชีพรอง   รับจ้าง

แหล่งน้ำ

-          บ่อน้ำตื้น ส่วนตัว จำนวน 5 บ่อ

-          บ่อบาดาล ส่วนตัว จำนวน 3 บ่อ

-          มีน้ำประปาใช้ตลอดปี จำนวน 152 ครัวเรือน

-          มีน้ำดื่มและบริโภคเพียงพอตลอดปี จำนวน 152 ครัวเรือน

-          มีน้ำใช้เพียงพอตลอดปี จำนวน 152 ครัวเรือน

บริการสาธารณะในหมู่บ้าน

-          วัด 2 แห่ง

-          ศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก 1 แห่ง

-          ศูนย์เรียนรู้ชุมชน จำนวน 1 แห่ง

ด้านเศรษฐกิจ

-          พื้นที่รวมของหมู่บ้าน 665 ไร่

-          มีที่ดินทำกินของตนเอง และไม่ต้องเช่า จำนวน 159 ครัวเรือน

-          พื้นที่ทำการเกษตรทั้งหมด 600 ไร่

-          พื้นที่ทำนาทั้งหมด 600 ไร่

-          รายได้เฉลี่ยต่อคนต่อปี 91,261 บาท

การศึกษา

-          ชั้นก่อนประถมศึกษา 29 คน

-          ภาคบังคับ ป.1 – ม.3  169 คน

-          มัธยมศึกษาตอนปลาย จำนวน 24 คน

 

 

 

 

 

 

 

ส่วนที่ 2 : การประเมินผลการพัฒนาหมู่บ้าน

 

การประเมินสถานการณ์พัฒนาหมู่บ้านจากข้อมูล จปฐ.

สถานการณ์พัฒนาหมู่บ้านของบ้านหนองกะปาด  ที่ 6 ตำบลคำชะอี   อำเภอคำชะอี   จังหวัดมุกดาหาร     จากการวิเคราะห์และประมวลผลข้อมูลจปฐ. ประจาปี 2560   เป็นดังนี้

 

จำนวนครัวเรือนที่ตกเกณฑ์ ดังนี้

1. คนในครัวเรือนไม่สูบบุหรี่  35 คน                คิดเป็น ร้อยละ 7.34
2. คนในครัวเรือนไม่ดื่มสุรา  19 คน                คิดเป้นร้อยละ 3.89
3. รายได้เฉลี่ยครัวเรือนต่อปี จำนวน 1 ครัวเรือน  คิดเป็น ร้อยละ 0.63
4. ครัวเรือนมีการเก็บออมเงิน จำนวน 2 ครัวเรือน คิดเป็นร้อยละ 1.26

 

 

 

 

 

 

 

 

การประเมินสถานการณ์พัฒนาหมู่บ้านจากข้อมูล กชช 2 ค

จากการสำรวจข้อมูลพื้นฐานหมู่บ้าน(กชช 2 ค) ประจาปี 2560 บ้านหว้านใหญ่  หมู่ที่ 1 มีผลการพัฒนาอยู่ในระดับก้าวหน้า (ระดับ 3 ) และเมื่อพิจารณากลุ่มตัวชี้วัดตามระดับปัญหาเป็นดังนี้

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ส่วนที่ 3 : แนวโน้มทิศทางการพัฒนาหมู่บ้าน/ชุมชน

การวิเคราะห์สภาพแวดล้อมและชุมชน

 

จุดแข็ง  -  จุดเด่น  ที่เกี่ยวข้องภายในหมู่บ้าน	จุดอ่อน – จุดด้อย  ที่เกี่ยวข้องภายในชุมชน
1.  มีความรักสามัคคีของคนในหมู่บ้าน 2.  มีกองทุนหมู่บ้าน 3.  กลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต 4.  กลุ่มผู้สูงอายุ 5.  กลุ่มทำไม้กวาด 6.  ศูนย์เรียนรู้ชุมชน	1.  ทรัพยากรถูกทำลาย 2.  ประชาชนยังขาดความเข้าใจในการตั้งกลุ่ม

 

ปัจจุยภายนอกที่มีผลกระทบต่อชุมชน

 

ผลกระทบด้านบวก	ผลกระทบด้านลบ
1.  หน่ายงานทางราชการ  อปท.  ให้การสนับสนุนงบประมาณในการพัฒนาหมู่บ้าน 2.  ได้รับการฝึกอบรมด้านต่างๆ   3.  มีโรงพยาบาลอยู่ใกล้หมู่บ้าน	1. การทำการเกษตรใช้สารเคมียาปราบศัตรูพืชทำให้เป็นสารตกค้างเป็นอันตรายต่อสิ่งมีชีวิตทำให้สัตว์บางชนิดสูญพันธุ์ 2.  ขาดความรู้ด้านการเกษตร 3.  รายได้น้อย – รายจ่ายมาก

 

 

แนวทางการพัฒนาส่งเสริมศักยภาพของชุมชน

1.  จัดระเบียบในชุมชน

2.  จัดตั้งคณะกรรมการหมู่บ้าน

3.  พัฒนาสิ่งแวดล้อมในชุมชน

4.  ส่งเสริมให้ชาวบ้านดำเนินชีวิตตามหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง

 

สภาพปัญหาของชุมชน  ( จุดอ่อน – จุดด้อย และผลกระทบด้านลบต่อชุมชน)

 

สภาพปัญหาเรื่อง	สาเหตุ	แนวทางแก้ไข
1.  หนี้สิน 2.  ไม่มีสถานที่พักผ่อนหย่อนใจเพื่อให้คนในชุมชนสุขภาพกายและใจดี	1.  ไม่มีรายได้เสริม 2.  ไม่มีร่องระบายน้ำ 3.  ขาดการปรับปรุงทัศนียภาพเขื่อน	1.  ส่งเสริมอาชีพเสริมเพิ่มรายได้ให้กับทุกครัวเรือน 2.  วางท่อระบายทั้งรอบหมู่บ้าน 3.  ปรับปรุงทัศนียภาพริมเขื่อนเพื่อใช้เป็นแหล่งท่องเที่ยวและบริเวณนี้ออกกำลังกาย

 

 

ผลการวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ข้อมูล จปฐ.ปี 2560

          จากการวิเคราะห์ข้อมูลหมู่บ้าน/ชุมชน  จากข้อมูล จปฐ.ปี 2560 ข้อมูล กชช.2 ค ปี 2560 และข้อมูลอื่นๆ ด้วยโปรแกรม CIA และ Logic  Model ของบ้านหนองกะปาด  หมู่ที่ 6  ตำบลคำชะอี  อำเภอคำชะอี  ผลการวิเคราะห์ปรากฏสภาพปัญหาต่างๆ  ในภาพรวมในด้านต่างๆ  ดังนี้

1. ปัญหาด้านการบริหารจัดการชุมชน  ระดับ  2.09
2. ปัญหาความยากจน  ระดับ  2.62
3. ปัญหาเรื่องความเสี่ยงของชุมชน  ระดับ  2.75
4. ปัญหาด้านการพัฒนาอาชีพ  ระดับ  2.22
5. ปัญหาด้านทุนชุมชน  ระดับ  2.66

 

 

 

การจัดการสารสนเทศเพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตหนองกะปาด  ม.6

         การดำเนินงานการจัดการสารสนเทศเพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตบ้านหนองกะปาด  หมู่ที่ 6  ตำบลคำชะอี ได้ดำเนินการตามกระบวนการต่างๆ ทำให้เกิดผลการดำเนินงาน ดังนี้

         ๑. กระบวนการสร้างความเข้าใจร่วมกัน  โดยการจัดเวทีประชาคมสร้างความรู้ ความเข้าใจ และแนวทางการดำเนินงาน แก่คณะกรรมการหมู่บ้าน  ทำให้คนในชุมชนเห็นความสำคัญว่าข้อมูลมีความสำคัญต่อการพัฒนาหมู่บ้านเพียงใดและมีการนำข้อมูลที่มีอยู่ไปใช้ประโยชน์ได้อย่างไร

         ๒. กระบวนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้  โดยมีการจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ เรื่องความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูล สารสนเทศ รายงานการพัฒนาหมู่บ้าน ร่วมกันวิเคราะห์ปัญหาในการจัดทำสารสนเทศหมู่บ้านและหาแนวทางแก้ไข

         ๓. กระบวนการกำหนดความต้องการร่วมกัน  โดยคนในชุมชนร่วมกันกำหนดว่าต้องการจะจัดทำสารสนเทศด้านใดบ้าง  ซึ่งสารสนเทศที่ได้จากความต้องการของคนในหมู่บ้าน มีดังนี้

                     (๑.) สารสนเทศด้านอาชีพ 

                        -กลุ่มทำไม้กวาด

                             - กลุ่มร้านค้าสวัสดิการ

                             - กลุ่มเลี้ยงโคพื้นเมือง

                             - กลุ่มเลี้ยงไก่

                     (๒.) สารสนเทศด้านทุนชุมชน 

                             - กองทุนหมู่บ้าน

                             - กลุ่มร้านค้าสวัสดิการชุมชน

                             - กลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต

                             - โรงสีชุมชนข้าว

                             - กองทุนแม่ของแผ่นดิน 

                             - ศูนย์การเรียนรู้ชุมชน 

                     (๓.) ด้านการแก้ไขปัญหาความยากจน 

                             - โครงการ แก้ไขปัญหาความเดือดร้อนของประชาชน  กรณียากจน  เจ็บป่วย  พิการ  อนาถาและโครงการบริหารจัดการครัวเรือนยากจนแบบบูรณาการ  จังหวัดมุกดาหาร

                     (๔.) ด้านบริหารจัดการชุมชน 

                             - โครงการปรับปรุงภูมิทัศน์รอบหมู่บ้านทุกสิ้นเดือน

                             - โครงการส่งเสริมประเพณีวัฒนธรรมตามวันสำคัญต่างๆ

                     (5.) ด้านการจัดการความเสี่ยงชุมชน

                             - ส่งเสริมการจัดทำบัญชีครัวเรือนแก่คนในชุมชน

                             - โครงการออมวันละบาท

 

 

 

การใช้ประโยชน์จากข้อมูลสารสนเทศในการพัฒนาหมู่บ้าน

บ้านหนองกะปาดเป็นหมู่บ้านต้นแบบในการจัดการสารสนเทศเพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิต ซึ่งคณะกรรมการหมู่บ้าน วัด โรงเรียน ได้ร่วมกัน กำหนดเป้าหมายการพัฒนาหมู่บ้านให้มีความเข้มแข็ง พึ่งตนเองได้ โดยเน้นการใช้ฐานข้อมูล ชุมชน เป็นฐานสำคัญ ในการชี้เป้าหมายการพัฒนาหมู่บ้านให้มีความเข้มแข็ง ครบถ้วนทุกมิติ ทั้งทาง ด้านเศรษฐกิจ สังคม ประเพณีวัฒนธรรม สิ่งแวดล้อม และการศึกษาระบบข้อมูลที่ชุมชนแห่งนี้ มีความตระหนักร่วม และให้ความสำคัญในการชี้เป้าการพัฒนา ได้แก่ ข้อมูล ความจำเป็นขั้นพื้นฐาน (จปฐ) ข้อมูล กชช ๒ ค ข้อมูลการวิเคราะห์ปัญหาและความต้องการร่วมกันของคนในชุมชน หรือแม้กระทั่งข้อมูล ที่คนในชุมชน มีความสนใจ ที่จะศึกษารวบรวม จัดเก็บเพื่อเป็นฐานข้อมูล ในการตัดสินใจ กำหนดแผนการพัฒนาหมู่บ้าน และแผนชุมชน

บ้านหนองกะปาด ม.6   มีการนำข้อมูลมาใช้ประโยชน์อย่างแพร่หลาย เช่นการใช้ข้อมูลความจำเป็นขั้นพื้นฐาน(จปฐ.) และ ข้อมูล กชช ๒ ค. เป็นการชี้เป้าให้ชุมชนได้เรียนรู้ ร่วมกัน ใน ประเด็นด้านรายรับและรายจ่ายของชุมชนบ้านหนองกะปาด จากข้อมูล จปฐ. ข้อที่ ๒3 เพื่อนำไปสู่การพัฒนาโครงการหมู่บ้าน  ซึ่งมีการตั้งกลุ่มต่างๆขึ้นในหมู่บ้านเช่น  กลุ่มออมทรัพย์เพื่อการผลิต    กลุ่มรักษ์ผ้าไทย    และกลุ่มร้านค้าสวัสดิการชุมชน   เป็นการเน้นกระบวนการมีส่วนร่วมของคนในชุมชนเป็นสำคัญ 
          การนำข้อมูล จปฐ./กชช.2ค ของหมู่บ้าน  ไปใช้ประโยชน์ดังนี้

-          การจัดทำแผนชุมชน

-          การจัดทำรายงานการพัฒนาหมู่บ้าน (VDR)

-          การจัดเวทีประชาคมในด้านการจัดตั้งกลุ่มอาชีพ/กลุ่มผู้สูงอายุ

ผลงานเด่นของหมู่บ้าน

1. หมู่บ้านศูนย์เรียนรู้และขับเคลื่อนปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
2. หมู่บ้านเป้าหมายตามโครงการส่งเสริมการขับเคลื่อนการพัฒนาตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการเกษตรและชนบท (การขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ที่ 1

 

 

 

ข้อเสนอแนะของนักพัฒนาต่อการพัฒนาหมู่บ้าน

           บ้านหนองกะปาดเป็นหมู่บ้านที่มีพื้นที่ทั้งหมดอยู่ในองค์การบริหารส่วนตำบลคำชะอี

ทั้งหมู่บ้าน มีระดับการพัฒนาหมู่บ้านอยู่ในระดับ ๓ (จากการสำรวจข้อมูล กชช ๒ค ปี ๒๕60)

           เป็นหมู่บ้านที่มีศักยภาพในการพัฒนาสูง ชาวบ้านและผู้นำชุมชนมีความคิดสร้างสรรค์ อาศัยความรักความสามัคคีของคนในชุมชน แม้จะมีความเจริญเข้ามาในหมู่บ้านแต่ชาวบ้านก็ไม่มีความย่อท้อในการทำกิจกรรมร่วมกับทางราชการ ผู้นำมีการแบ่งความรับผิดชอบเป็นคุ้ม ทำให้ดูแลหมู่บ้านได้อย่างทั่วถึง และเป็นหมู่บ้านปลอดจากยาเสพติด ราษฎรในหมู่บ้านเป็นผู้มีอัธยาศัยดี น่ารัก มีความรู้รักสามัคคี รู้จักแบ่งปันซึ่งกันและกัน อยู่ร่วมกันแบบพี่แบบน้อง ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ไม่มีความแตกแยก ไม่มีคดีความร้ายแรงจนไม่สามารถที่จะยับยั้งได้ คนในหมู่บ้านส่วนใหญ่จะเชื่อฟังผู้นำและแสดงความคิดเห็นร่วมกัน

           แนวทางในการแก้ไขปัญหาและพัฒนาหมู่บ้าน เพื่อให้ประชากรมีคุณภาพชีวิตที่ดี ชุมชนปลอด

ยาเสพติด ประชาชนในหมู่บ้านจะต้องมีจิตสำนึกรักชุมชน  มีความรู้สึกเป็นเจ้าของชุมชน ความสัมพันธ์

กับคนในครอบครัว กับญาติพี่น้อง กับผู้สูงอายุ พ่อแม่ควรเลี้ยงดูลูกอย่างไร ความเอื้ออาทรต่อกันและกัน  ช่วยเหลือเกื้อกูลกันโดยเฉพาะในยามทุกข์ยากหรือมีปัญหา ความสัมพันธ์กับธรรมชาติ ผู้คนสมัยก่อนพึ่งพาอาศัยธรรมชาติแทบทุกด้าน และได้ประสานกับหน่วยงานภาครัฐ และภาคเอกชน จัดเวทีประชาคมวางแผนการจัดการและบริหารชุมชนและจัดทำแผนชุมชนร่วมกันแก้ไขปัญหาของหมู่บ้าน  ประชาชนในหมู่บ้าน รู้จักนำหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาเป็นแนวทางในการดำรงชีวิต และปลูกฝังให้คนรุ่นหลังมีความรักในถิ่นฐานบ้านเกิด โดยนำศิลปวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีอยู่เดิมมาฟื้นฟูให้เป็นเอกลักษณ์ของชุมชนในการพัฒนาหมู่บ้านชุมชนสืบไป